فصل ۲ - قسمت ۲۸: قابلیت: قابلیت‌های اخلاقی

در این قسمت درباره دوگانگی‌های رایج در آموزش و پرورش صحبت کردیم و به‌ویژه روی دوگانگی بین آموزش مبتنی بر نظم منطقی علوم و آموزش مبتنی بر روانشناسی یادگیری متمرکز شدیم. در ابتدا از دیدگاه دیویی استفاده کردیم که می‌گوید آموزش باید از علایق و قابلیت‌های ذاتی شاگرد آغاز شود و به سمت درک منظم علمی پیش برود. با این حال تأکید کردیم که تبدیل این رویکرد به کلیشه، باعث نادیده‌گرفتن ساختار منطقی علوم و محرومیت شاگردان از نظم و انضباط علمی می‌شود.برای حل این دوگانگی، مفهوم «قابلیت» را معرفی کردیم که هم به جنبه‌های عملی و تجربی یادگیری توجه دارد و هم از نظم منطقی علوم الهام می‌گیرد. این مفهوم بر «بودن و عمل کردن» تأکید دارد و صرفاً به کسب دانش محدود نیست، بلکه شامل پرورش صفات و منش‌هایی است که قابلیت فهم علمی و عملی دانش‌آموز را افزایش می‌دهد.برای روشن شدن بیشتر این موضوع، مثال‌هایی از برنامه‌های آموزشی موسسه «فونداک» آوردیم که دانش‌آموزان را درگیر فعالیت‌های عملی در جامعه می‌کند و از این طریق، درک علمی آن‌ها را تقویت می‌کند. در این برنامه‌ها، قابلیت‌هایی مثل مشاهده دقیق، ثبت مشاهدات، تشخیص الگوها و ساخت مدل‌های علمی در متن واقعی زندگی شاگردان شکل می‌گیرد.تأکید کردیم که هدف از به‌کارگیری مفهوم قابلیت، ایجاد توازن بین نیازهای روانشناختی شاگرد و نظم منطقی علوم است، به گونه‌ای که شاگردان بتوانند هم قابلیت‌های علمی کسب کنند و هم این قابلیت‌ها را در خدمت توسعه جامعه قرار دهند. در پایان اشاره شد که قابلیت یک واقعیت پویاست که دانش، صفات اخلاقی، و مهارت‌های عملی را در یکپارچگی کامل در بر می‌گیرد.